Τι είναι ο φόβος;
Ο φόβος είναι μια συναισθηματική απόκριση απέναντι σε ένα πραγματικό ή πλασματικό κίνδυνο ή σε μια απειλή. Το συναίσθημα του φόβου πυροδοτείται όταν ο νους μας αντιλαμβάνεται ένα ερέθισμα ως απειλητικό για εκείνον. Ο φόβος βιώνεται δυσάρεστα, παρ’ όλα αυτά είναι ένας μηχανισμός άμυνας, προστασίας και επιβίωσης, που μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα χρήσιμος σε έναν ενδεχόμενο κίνδυνο.
Μας κάνει να προσέχουμε καταστάσεις και ανθρώπους που αντιλαμβανόμαστε ως απειλή για την δικιά μας σωματική και ψυχική υγεία αλλά και για την προστασία κοντινών μας ανθρώπων που αγαπάμε και νοιαζόμαστε.
Ο φόβος είναι ο μεγαλύτερος αντίπαλος της πίστης και της εμπιστοσύνης. Ενώ μοιάζει πολύ με το άγχος διαφέρει στο ότι ο φόβος συνδέεται πάντα με κάποιον η κάτι εξωτερικό από εμάς ενώ το άγχος είναι κάτι που δημιουργείται από μέσα μας.
Διαφορά μεταξύ φόβου και άγχους!
Ο Φόβος έχει κοντινή σχέση με το άγχος, το οποίο προκύπτει από κινδύνους που θεωρούνται ανεξέλεγκτοι η αναπόφευκτοι. Η διαφορά τους είναι ότι ο φόβος είναι μια άμεση απειλή στο παρόν πχ. Φοβάμαι να αντιδράσω στο αφεντικό μου που μου φωνάζει τώρα. Ενώ το άγχος είναι μια απειλή που αναμένεται πχ. μπορεί στο μέλλον το αφεντικό μου να με διώξει από την δουλειά.
Παρ’ ότι διαφέρουν έχουν κοινά σωματικά συμπτώματα και χρησιμοποιούν τους ίδιους μηχανισμούς άμυνας. Ο φόβος καταστέλλεται όταν περάσει ο άμεσος κίνδυνος. Το άγχος περιμένει τον μελλοντικό εχθρό δημιουργώντας μια παρατεταμένη συναισθηματική κατάσταση που καταλήγει να γίνεται εμπόδιο αντί για προστασία. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι όταν οι αρνητικές σκέψεις μπορεί να μην είναι «πραγματικές» το συναίσθημα και η σωματική αντίδραση μας είναι πάντοτε αληθινή.
Τι μπορεί να μας φοβίσει;
Οι πιο κοινοί φόβοι που αντιμετωπίζουμε στην ζωή μας είναι :
- Φόβος του θανάτου
- Φόβος απόρριψης και κριτικής ( Βρισκόμαστε σε ένα συνεχή αγώνα μιας μάταιας επιδίωξης για την τελειότητα).
- Φόβος του αποχωρισμού , της εγκατάλειψης. ( Φοβόμαστε να πούμε όχι έτσι ώστε να μην δυσαρεστήσουμε την σχέση μας, ή έχουμε το φόβο ότι θα μας εγκαταλείψει αν δεν πούμε ναι. )
- Φόβος της αποτυχίας, αλλαγής (Συμβιβαζόμαστε και μένουμε στην ασφάλεια μας και επειδή φοβόμαστε να πάρουμε ρίσκα και να επιδιώξουμε κάτι που πραγματικά θέλουμε προσπαθούμε να βεβαιώσουμε τον εαυτό μας ότι όλα είναι καλά).
- Φόβος της ευθύνης (Ενώ νιώθουμε την λαχτάρα για κάτι σημαντικό για εμάς δυσκολευόμαστε να σηκώσουμε την ευθύνη γιατί ο φόβος μας μας ακινητοποιεί).
Πότε ο φόβος μετατρέπεται σε φοβία;
Η διαφορά του φόβου με την φοβία είναι ότι υπερεκτιμάμε τον κίνδυνο, αδυνατούμε να βρούμε την λογική βάση της σκέψης που μας φοβίζει και υιοθετούμε στρατηγικές αποφυγής της κατάστασης η του αντικειμένου.
Ο φόβος γίνεται φοβία όταν διακρίνουμε τα εξής συμπτώματα :
- Ο φόβος είναι υπερβολικός, παράλογος και επίμονος (διάρκειας περίπου 6 μηνών).
- Όταν αντιλαμβανόμαστε ότι ο φόβος μας είναι αδικαιολόγητος.
- Όταν η έκθεση σε αυτό που φοβόμαστε μπορεί να πυροδοτήσει μια κρίση πανικού.
- Όταν βιώνουμε έντονες σωματικές ενοχλήσεις.
- Όταν δυσκολεύεται η καθημερινότητα ως αποτέλεσμα να επηρεαστούμε σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο.
- Όταν υπάρχουν συνεχείς σκέψεις γύρω από το αντικείμενο της φοβίας μας.
Πότε ο φόβος μας είναι πρόβλημα;
Ο φόβος γίνεται πρόβλημα όταν συνεχίζει να υπάρχει ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος. Σε κάποιες περιπτώσεις μας κυριεύει, διογκώνεται και μπλοκάρει το εύρος των επιλογών μας. Μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα χρόνιο πανικό η σε μια απαισιόδοξη και επιφυλακτική στάση ζωής.
Πως αντιμετωπίζεται;
Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι σκέψεις που κάνουμε για τον φόβο είναι πολύ μεγαλύτερες από τον ίδιο τον φόβο. Ο φόβος έχει την δυνατότητα να παίρνει πολλές μορφές υποτιθέμενης προστασίας, μπορεί να μας παραπλανά και τελικά να καταλήγουμε να τον προστατεύουμε ενώ εκείνος αποκτά μεγαλύτερο χώρο στη ζωή μας.
Αναγνωρίζοντας το φόβο έχουμε κάνει το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την διαχείριση του. Ο θεραπευόμενος μαθαίνει όντας σε θεραπεία από που δημιουργήθηκε η εκάστοτε φοβία. Κατανοεί πως συντηρείται και επιβιώνει μέσα του και πως μπορεί να απαλλαχτεί από αυτή.
Η θεραπεία μέσω της Γνωσιακής- Συμπεριφοριστικής θεραπείας μας βοηθάει στο να μην αφήσουμε την παράλογη σκέψη να μας καταβάλλει «επιβάλλοντας» τη λογική μας σκέψη που θα μας δώσει την δυνατότητα να ελέγξουμε η να σταματήσουμε την ένταση του φόβου μας. Κάθε φορά που ερχόμαστε κατάματα με τον φόβο μας αυτός μικραίνει και παύει να φαίνεται τόσο μεγάλος στα μάτια μας.
Η συγκεκριμένη προσέγγιση δείχνει ότι έχει το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας στο φόβο και στις παράλογες φοβίες που ταλαιπωρούν τον θεραπευόμενο/η. Του δίνει το δικαίωμα να μπορεί να βιώσει μια ζωή πιο ελεύθερη.
